Cây kế sữa từ thời xa xưa đã được xem là một thảo dược quý, được sử dụng rộng rãi trong nhân gian để chống độc và điều trị các bệnh về gan. Ngày nay, cây kế sữa được chiết xuất bằng công nghệ hiện đại để sản xuất thực phẩm chức năng hỗ trợ tăng cường chức năng gan, bảo vệ gan.
Sử dụng từ 2000 năm trước
Cây kế sữa hay còn gọi là cúc gai, tên tiếng Anh là milk thistle, tên khoa học là silybum marianum, là một thảo mộc có hoa có nguồn gốc từ Địa Trung Hải. Cái tên milk thistle (kế sữa) bắt nguồn từ một truyền thuyết kể rằng những đốm trắng trên lá của loài cây này do sữa của Đức trinh nữ Maria rơi xuống trên đường chạy trốn sang Ai Cập.
Các bộ phận của cây kế sữa đã được sử dụng làm thuốc từ 2000 năm trước
Cây kế sữa là một cây thuốc có lịch sử sử dụng từ rất lâu đời, từ 2000 năm trước. Thân cây, rễ, quả và hạt đều được sử dụng làm thuốc. Quả thường được thu hoạch trong tháng 8 và tháng 9 trước khi chúng chín hoàn toàn. Hạt được thu hoạch khi quả chín hoàn toàn. Mỗi quả có chứa khoảng 190 hạt.
Ở thời Hy Lạp cổ đại, bác sĩ Pedanius Dioscorides đã viết trong cuốn sách về các phương thuốc từ thảo dược rằng trà cây kế sữa là một phương thuốc chữa rắn cắn. Vảo những năm 1500, tu sĩ John Gerard đã viết rằng cây kế sữa có thể giúp giảm trầm cảm và đau khổ về cảm xúc. Thời đó người ta sử dụng cả rễ, thân và quả của cây.
Từ thời trung cổ, người ta đã sử dụng cây kế sữa để điều trị các bệnh về gan. Trong các sách y học từ thời trung cổ như cuốn Herbs năm 1626 của bác sĩ Matthiolus, cây kế sữa được khuyên dùng cho những người bị ngứa ngáy đi kèm với vàng da. Cuốn sách Herbs viết năm 1679 của Nhà thực vật học người Đức Lonicerus viết rằng cây kế sữa tốt cho gan bị viêm.
Ngoài các bài thuốc để chữa bệnh gan, cây kế sữa cũng được sử dụng để điều trị kinh nguyệt không đều, giãn tĩnh mạch, các vấn đề về thận, gan và lách. Ngoài ra, một số người còn sử dụng cây kế sữa như một loại thảo dược kích thích sản xuất sữa ở bà mẹ đang cho con bú.
Trà từ hạt cây kế sữa là thuốc bổ cho gan đã được tin dùng từ lâu
Thừa nhận của y học hiện đại
Y học hiện đại cũng công nhận tác dụng chữa bệnh của cây kế sữa với các nghiên cứu chuyên sâu. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng, hoạt chất silymarin có trong hạt của cây kế sữa chính là thứ tạo nên tác dụng chữa bệnh của loại cây này.
Silymarin là một flavonoid có đặc tính chống oxy hoá mạnh. Flavonoid là chất chuyển hoá trung gian có nhiều chức năng quan trọng đối với sức khoẻ và ngăn ngừa bệnh tật, bao gồm cả phòng chống ung thư.
Thành phần chính của silymarin bao gồm silibinin, silydianin, silychristin, isosilybin A, isosilybin B, iso silychristin, và taxifolin. Silibinin hay còn gọi là silybin có đặc tính chống oxy hoá và chống vi trùng mạnh, là thành phần có mức độ hoạt động sinh học lớn nhất, chiếm tới 50-70% thành phần silymarin, giúp silymarin trở thành hợp chất hữu hiệu trong điều trị các bệnh về gan.
Chiết xuất từ cây kế sữa được sử dụng rộng rãi trong y học hiện đại để điều chế thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị các bệnh về gan.
Nghiên cứu năm 2001 công bố trên Tạp chí khoa học J Hepatol, nghiên cứu năm năm 2003 trên J Clin Gastroenterol và nghiên cứu năm 2012 trên Phytother Res xem xét các tác dụng của cây kế sữa đối với bệnh xơ gan. Một phần của quá trình xơ hoá gan là do sự gia tăng của các tế bào nhu mô gan, các tế bào stellate của gan bị chuyển đổi thành myofibroblast. Chiết xuất silymarin từ cây kế sữa giúp chặn quá trình tăng sinh tế bào nhu mô và làm chậm quá trình chuyển đổi stellate, giúp làm chậm quá trình xơ hoá gan.
Hoạt chất silymarin trong cây kế sữa giúp liên kết các tế bào bao phủ mặt ngoài của gan, ngăn cản độc tố tấn công vào bên trong gan. Nghiên cứu năm 2017 công bố trên tạp chí khoa học Molecules phát hiện rằng cây kế sữa có thể ngăn chặn protein vận chuyển các chất độc trong màng tế bào đến các tế bào gan, làm giảm khả năng gây độc cho gan của hoá chất và thuốc.
Nghiên cứu năm 2012 của Curr Pharm Biotechnol cho thấy cây kế sữa có thể được sử dụng để điều trị nhiễm độc gan từ nấm độc.
Bào chế thực phẩm chức năng từ cây kế sữa
Trước đây, silymarin trong cây kế sữa thường được chiết xuất bằng phương pháp truyền thống là dùng nước nóng. Trà cây kế sữa chứa khoảng 4-6% silymarin. Ngày nay, với công nghệ hiện đại, hàm lượng silymarin chiết xuất từ cây kế sữa cao hơn rất nhiều, lên đến 80%. Công nghệ hiện đại giúp chiết xuất tối đa lượng silymarin đồng thời vẫn giữ được các loại dầu béo có lợi cho sức khoẻ trong quả và hạt kế sữa.
Chiết xuất silymarin từ cây kế sữa được sử dụng rộng rãi trong bào chế thực phẩm chức năng giải độc gan, tăng cường chức năng gan. Hầu hết các loại thực phẩm chức năng bổ gan được tin dùng trên thế giới đều có chiết xuất từ cây kế sữa.
Tại thị trường Việt Nam, Liver Protect là thực phẩm chức năng chiết xuất 100% từ cây kế sữa trên công nghệ hiện đại của Úc. Liver Protect có chứa hàm lượng silymarin rất cao, 15000mg. Sử dụng Liver Protect có thể giúp giải độc gan, tăng cường chức năng gan, bảo vệ gan khỏi sự tấn công của các chất độc hại, giữ cho lá gan luôn khỏe mạnh. Gan hoạt động tốt cơ thể sẽ khỏe mạnh bởi gan làm hơn 500 nhiệm vụ khác nhau, bao gồm lọc độc tố ra khỏi cơ thể và chuyển hoá chất dinh dưỡng thành năng lượng để cơ thể hoạt động.
Xem thêm:
Các bệnh nguy hiểm và bệnh thường gặp về gan