Có nhiều nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại Việt Nam như rác thải công nghiệp, rác thải sinh hoạt, và khí thải từ các phương tiện giao thông. Ngoài ra, bụi mịn được tạo ra trong quá trình đốt than hay cháy rừng cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm. Bụi mịn gồm các chất như cacbon, sulfur, nitơ và các hợp chất kim loại khác; có kích thước khoảng 2,5 micromet trở xuống.
Khí thải từ các phương tiện giao thông là một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TPHCM. Ô nhiễm không khí gây tác hại đến các bộ phận trong cơ thể, trong đó có lá gan.
Nhiều nghiên cứu cho thấy con người tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm không chỉ mắc các bệnh liên quan đến đường hô hấp mà còn suy giảm chức năng gan. Bụi mịn có thể gây xơ nang và cuối cùng sẽ dẫn đến xơ gan. Tiếp xúc lâu dài với các hạt trong không khí có thể kích hoạt các tế bào miễn dịch trong gan gây viêm và khiến chúng ta có thể mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Nguy cơ ung thư gan cũng tăng lên ở những khu vực bị ô nhiễm do các chất có trong không khí gây viêm và xơ gan. Các hạt vật chất trong không khí ảnh hưởng đến mô gan và làm giảm chức năng gan.
Dưới đây là những điều liên quan đến các bệnh về gan mà chúng ta dễ mắc phải khi tiếp xúc với không khí ô nhiễm trong một khoảng thời gian dài:
Ô nhiễm không khí có thể gây nang gan
Nang gan là tình trạng một lượng lớn các protein như collagen đọng lại trong các mô gan. Người bệnh không xuất hiện các triệu chứng nên thường bệnh được phát hiện do tình cờ. Các tổn thương dạng nang ở gan bao gồm áp-xe gan, u nang, đa nang, và nang sán.
Việc tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm không khí như bụi mịn và muội than làm tăng tốc độ nang hóa gan và làm giảm các chức năng gan. Các chất ô nhiễm còn có thể đi từ phổi vào gan, mang các chất độc hại đến mô gan, khiến gan bị viêm.
Ô nhiễm không khí tăng nguy cơ mắc xơ gan
Ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ mắc xơ gan. Các chất gây ô nhiễm có trong khí như bụi mịn và muội than có thể gây sẹo ở gan và về lâu dài dẫn đến xơ gan.
Xơ gan là tình trạng các mô sẹo dần thay thế mô gan trong một khoảng thời gian dài, làm suy giảm các chức năng gan. Các triệu chứng không xuất hiện trong giai đoạn đầu khi gan bị viêm. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi nhưng không thể giải thích được nguyên nhân. Đến giai đoạn sau, quá trình xơ hóa bắt đầu diễn ra ở gan và người mắc bệnh sẽ có các triệu chứng như buồn nôn, không có cảm giác thèm ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân, vàng da, và có thể dễ bị chảy máu hay bầm tím.
Các chất ô nhiễm trong không khí như bụi mịn có thể gây sẹo ở gan, dẫn đến xơ gan. Lý do chủ yếu của việc ô nhiễm không khí dẫn đến xơ gan bắt nguồn từ nang gan. Nang gan là giai đoạn đầu tiên của bệnh. Khi xuất hiện nhiều mô sẹo và chức năng gan giảm đáng kể, người bệnh dễ tiến triển thành xơ gan.
Các chất như ozon hay bụi mịn còn gây oxy hóa gan làm tăng tốc độ xơ hóa ở gan. Đó là do các mô liên kết mới liên tục xuất hiện trong các tế bào của gan để làm giảm tác hại do viêm gan. Tuy nhiên, nếu tình trạng này xuất hiện liên tục, sự hình thành các mô sẹo sẽ ảnh hưởng đến các chức năng gan.
Ô nhiễm không khí làm bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu trầm trọng hơn
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là một loại rối loạn gan xảy ra khi chất béo dư thừa lắng đọng trong mô gan ngay cả khi người bệnh không thường xuyên uống rượu. Người mắc bệnh này bị rối loạn chức năng gan và có nguy cơ mắc các bệnh khác như béo phì, rối loạn chuyển hóa, và đái tháo đường tuýp 2.
Việc tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm trong không khí gây ra tình trạng viêm gan, một trong những tiền đề gây ra bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Ngoài ra, tiếp xúc lâu dài với các chất này sẽ kích hoạt các tế bào miễn dịch ở gan, còn được gọi là tế bào Kupffer, dẫn đến viêm gan và phát triển thành bệnh gan nhiễm mỡ.
Ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ ung thư gan
Ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ ung thư gan. Người sống lâu ở các khu vực bị ô nhiễm trầm trọng có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn và bệnh ung thư gan tiến triển nhanh hơn.
Ung thư gan là sự phát triển không kiểm soát các tế bào ung thư trong gan. Tuy nhiên, ung thư di căn từ các bộ phận khác đến gan phổ biến hơn so với ung thư bắt đầu từ gan. Người mắc bệnh này sẽ có các triệu chứng như có một khối u hoặc đau ở sườn bên phải ngay dưới lồng ngực, phình bụng, da bị vàng da, dễ bị bầm tím, giảm cân và yếu ớt. Các nguyên nhân chính gây ung thư gan là xơ gan, nhiễm viêm gan B hoặc viêm gan C, và lạm dụng rượu.
Gần đây, ô nhiễm không khí được coi là một trong các nguyên nhân chính gây ung thư gan. Những người sống ở các thành phố lớn và các khu vực ô nhiễm nặng thường có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn những người sống ở khu vực khác. Các khối u và các tế bào ung thư trong gan bắt đầu hình thành khi con người hít phải các chất gây ô nhiễm. Bên cạnh đó, việc tiếp xúc lâu dài với các chất ô nhiễm còn đẩy nhanh quá trình phát triển của các tế bào ung thư trong gan.
Ô nhiễm không khí làm giảm chức năng gan
Gan là một trong các bộ phận quan trọng của cơ thể, có vai trò giải độc và thanh lọc cơ thể. Các tế bào gan sản xuất protein cho cơ thể để thực hiện một số chức năng trong cơ thể như giúp đông máu.
Bụi mịn trong không khí có thể kích hoạt các tế bào miễn dịch trong gan, giải phóng các chất độc hại dẫn đến viêm gan. Vì thế, mô gan bị ảnh hưởng và các chức năng gan suy giảm. Ngoài ra, các chất độc hại có trong không khí như bụi mịn và nito dioxide còn làm thay đổi hoạt động của các enzyme gan chính đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất.
Xem thêm:
Các bệnh nguy hiểm và bệnh thường gặp về gan
Những nguyên nhân chính gây suy giảm chức năng gan
Giải độc gan là gì? Giải độc có thực sự giúp gan khoẻ mạnh?